Ψυχόδραμα

Το ψυχόδραμα δημιουργήθηκε στον μεσοπόλεμο από τον ψυχίατρο Jacob Levy Moreno (1889-1974) ως μία ψυχοθεραπευτική μέθοδος που συνδέει τη βιωματική – συμμετοχική διάσταση με την γνωστική ανάλυση μέσω της βιωματικής μάθησης. Βασίζεται στις αρχές και τις αξίες του αρχαίου ελληνικού δράματος (ανθρώπινα δικαιώματα, ανθρώπινη αξιοπρέπεια, μέτρο, δικαιοσύνη, ισότητα, σεβασμός, ορθός λόγος, διάλογος, ελευθερία, δημοκρατία). Αποτελεί μια ολιστική προσέγγιση του ατόμου που βρίσκεται σε θεραπεία και το αντιμετωπίζει ως σύνολο όπως δίδασκε ο Ιπποκράτης, χωρίς να αποσυνδέει το σώμα από το συναίσθημα.

Στοχεύει στο να προσφέρει στο θεραπευόμενο μέλος που λειτουργεί ως πρωταγωνιστής, ένα νέο διορθωτικό και εκπαιδευτικό βίωμα που οδηγεί στην προσωπική ανάπτυξη. Βασίζεται στην εκδραμάτιση εμπειριών του πρωταγωνιστή μέσω ενός θεραπευτικού αιτήματος. Συνήθως, το ψυχόδραμα πραγματοποιείται μέσα σε μια ομαδική συνεδρία, αλλά μέσα στα χρόνια έχει εξελιχθεί και η τεχνική του μονοδράματος που μπορεί να λάβει χώρα σε μια ατομική θεραπευτική συνεδρία.

Τα 5 δομικά στοιχεία του ψυχοδράματος αποτελούνται από:

Την ψυχοδραματική σκηνή που είναι ένας οριοθετημένος ασφαλής χώρος μέσα στην αίθουσα όπου εκδραματίζεται η κάθε σκηνή σα να συμβαίνει τώρα (as if, στη γλώσσα του ψυχοδράματος).
Τον σκηνοθέτη (director) που είναι ο θεραπευτής που συντονίζει τη συνεδρία και οδηγεί τον πρωταγωνιστή στο ψυχοδραματικό παιχνίδι.
Τον πρωταγωνιστή, που είναι το άτομο που εξερευνά το θεραπευτικό του αίτημα. Συνήθως επιλέγεται από την ομάδα μέσα από μια κοινωνιομετρική άσκηση και του έχει δοθεί από τον Moreno ο τίτλος του πρωταγωνιστή επειδή θεωρείται πως είναι ο πρώτος στον αγώνα της ψυχοθεραπευτικής ομάδας για αυτογνωσία.
Τα βοηθητικά εγώ (auxiliary egos) που είναι μέλη της ομάδας που υποδύονται ρόλους από τις καταστάσεις που φέρνουν στη σκηνή ο πρωταγωνιστής με τον θεραπευτή. Οι άνθρωποι που θα παίξουν τους ρόλους επιλέγονται από τον ίδιο τον πρωταγωνιστή που συνήθως σχετίζονται με το ρόλο χωρίς απαραίτητα να το γνωρίζει ο ίδιος ο πρωταγωνιστής. Άρα, συνδέονται προσωπικά με το ρόλο που καλούνται να παίξουν και αυτό ο Moreno το ονόμασε tele από το ελληνικό πρόθεμα τηλε- που δηλώνει τη σύνδεση που έρχεται από μακριά.
Την αντιστροφή ρόλων που είναι η αλλαγή θέσης του πρωταγωνιστή με κάποιο βοηθητικό εγώ, πρόσωπο, αντικείμενο, συναίσθημα ή έννοια. Στη σκηνή μπορεί να ενσαρκωθεί και ένα ψυγείο, ή μια καρέκλα. Μπορεί δηλαδή το αντικείμενο να αποκτήσει φωνή και κίνηση. Όπως μπορεί να ενσαρκωθεί ο φόβος ή η αδικία. Η τεχνική της αντιστροφής ρόλων αποτελεί ένα από τα βασικότερα δομικά στοιχεία του ψυχοδράματος και μια κορυφαία προσφορά του Moreno στον χώρο της ψυχοθεραπείας. Ο πρωταγωνιστής αποκτά ενσυναίσθηση και βαθύτερη ενόραση για την δυναμική των σχέσεων μέσα στο δράμα του. Πρόκειται για μια ισχυρή τεχνική που οδηγεί στην επίλυση συγκρούσεων και την επούλωση ψυχικών τραυμάτων.

Η ψυχοδραματική συνεδρία χωρίζεται σε 3 βασικά μέρη.

– Το ζέσταμα που περιλαμβάνει μια βιωματική άσκηση με στοιχεία κοινωνιομετρίας και στοχεύει στο να συνδεθούν τα μέλη της ομάδας, να εμπιστευτούν τη διαδικασία και να εμβαθύνουν στα προσωπικά τους ζητούμενα και να αναδειχθεί ο πρωταγωνιστής της συνεδρίας που είναι το πρόσωπο που θα επεξεργαστεί το θέμα του.

– Το δράμα που απεικονίζει με δραματουργικό τρόπο το βίωμα του πρωταγωνιστή και ολοκληρώνεται σε μία ή περισσότερες σκηνές που οδηγούν στη κάθαρση.

– Η έξοδος από τους ρόλους και το μοίρασμα. Η ομάδα επιστρέφει στον κύκλο, τα πρόσωπα που ενσάρκωσαν ρόλους απαλλάσσονται από αυτούς, μοιράζονται με τον πρωταγωνιστή σκέψεις και συναισθήματα που είχαν στη διάρκεια του δράματος μέσα από τον ρόλο καθώς και από την προσωπική τους ζωή. Στη συνέχεια μοιράζονται με τον πρωταγωνιστή τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας.